هيئت‎وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پيشنهاد مشترك وزارتخانه‎هـاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود:

فصل اول ـ تعريف‏ها

 ماده 1ـ اصطلاحاتي كه در اين آيين‏نامه، دستورالعمل‏ها و پيوست‏هـاي مربوط به‏كار رفته‏اند، داراي معاني مشروح زير مي‏باشند:
 1ـ آزادراه: آزادراه به راهي گفته مي‏شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل‏رو و يك شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به‏وسيله راه‏هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزادراه عبور كند تأمين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند.
 2ـ ابطال گواهي‏نامه: سلب اعتبار قانوني گواهي‏نامه رانندگي.
 3ـ اتومبيل: هر نوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان به كار رود.
 4ـ اتومبيل آموزشي: خودرويي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي ويژه روي سقف و علايم مشخص روي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاه‏هاي مجاز آموزش رانندگي باشد.
 5ـ اتومبيل مدارس: خودرويي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش‏ْآموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علايم مشخص‏كننده مي‏باشد.
 6ـ ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدون بار يا مسافر تا كف راه.
 7ـ اعتبار برگ معــاينه فني: زمــان درج شده در متن برگ معـاينه فني وسيله‏نقليه است.
 8ـ اوراق كردن وسيله‏نقليه: عبارت است از جداكردن قطعات اصلي وسيله‏نقليه، امحاي شماره‏هاي شناسايي (در مورد شاسي به صورت برش) و بريدن سقف يا ستون‏هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك‏ها و ابطال اسناد مربوط.
 9ـ ايستادن: ايست وسيله‏نقليه در زمان كوتاه.
 10ـ ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست وسيله‏نقليه براي هر مدت ممنوع است.
 11 ـ باركش: هر نوع خودرويي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است:
 الف ـ كاميون: وسيله‎نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن به صورت پيوسته به‏كشنده متصل است. كاميون‏ها به طور كلي با وضعيت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفيت حمل 6 تن بار و بيشتر دارند.
 الف ـ 1: كاميون اتاق‏دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 5/1 متر باشد.
 الف ـ 2ـ كاميون لبه‏دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 80 سانتيمتر باشد.
 الف ـ 3ـ كاميون تيغه‏دار: كاميوني كه قسمت بار آن به وسيله تيغه‏اي طولي به دو نيمه مساوي تقسيم شده باشد.
 الف ـ 4ـ كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد.
 الف ـ 5 ـ كاميون سقف‏دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است.
 الف ـ 6 ـ كاميون يخچال‏دار: كاميون سقف‏داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سردكننده باشد.
 الف ـ 7ـ كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است.
 الف ـ 8 ـ كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل‏پذير (فله) ساخته شده است.
 الف ـ 9ـ كاميون مخلوط‏كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط‏كن باشد.
 الف ـ 10 ـ كاميون كمپرسي: كاميون اتاق‏داري كه تخليه بار آن به وسيله دستگاه كمپرس انجام مي‏شود.
 الف ـ 11 ـ كاميونت: به دو صورت زير وجود دارد:
 11 ـ 1ـ خودروي ون باربري: وسيله‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5/3 تن تا كمتر از 5 تن است.
 11‌ـ 2ـ لوري: وسيله‎‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5 تن تا كمتر از 6 تن است.
 الف ـ 12ـ كشنده: وسيله‏نقليه‏ايست كه يدك و يا نيمه‏يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت در مي‏آورد.
 الف ـ 13 ـ وانت دوكابين: وسيله‎نقليه موتوري دومنظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص به كار مي‏رود.
 الف ـ 14 ـ وانت يك كابين: وسيله‎نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از 5/3 تن است.
 ب ـ تريلر (يدك): عبارت از وسيله‎نقليه است كه با يك وسيله‎نقليه موتوري كشيده مي‏شود.
 پ ـ نيمه تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك وسيله‎نقليه ديگر به‎طوري متصل مي‏گردد كه بخشي از وزن بار آن به وسيله كاميون يا كاميون‏هاي كشنده حمل مي‏شود.
 12 ـ برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست‏كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي‏گردد.
 13 ـ بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به وسيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و به طور معمول داراي تقاطع‏هاي غيرهمسطح است. بزرگراه مي‏تواند تعداد معدودي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد.
 14 ـ پلاك: قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگ‏هاي زمينه مختلف كه شماره روي آن حك مي‏شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دولتي، عمومي، سياسي، سرويس، كنسولي، نظامي ـ انتظامي، تعميري، گذرموقت، بين‏المللي، ترانزيت، كشاورزي ـ عمراني و ويژه.
 15‌ـ پلاك غيرمجاز: پلاك‏هاي غيرمجاز عبارتند از:
 الف ـ پلاكي كه به موجب آگهي قبلي معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آيين‏نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي‏شود، بايد تجديد گردد.
 ب ـ پلاكي كه در كشور خارجي روي وسيله‏نقليه نصب شده و پس از ورود به ايران با وجود سپري شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد.
 پ ‌ـ پلاك بين‏المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيل‏هاي پلاك داخلي داده مي‏شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است.
 ت ـ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات اوليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك وسيله‎نقليـه ديگــري بـه يك وسيلــه‎نقليه الصـاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي بــه‏كار برده شود.
 ث ـ پلاك دست ساز و دست نوشته‏اي كه بدون مجوز راهنمايي و رانندگي به‏كار برده مي‏شود.
 ج ـ پلاك خودرويي كه با اعلام مراجع صلاحيت‏دار فرسوده اعلام مي‏شود.
 16ـ پليس راه: واحدهايي از راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده‏هاي كشور دارند.
 17ـ پليس مدرسه: دانش‏آموز آموزش ديده‏اي كه با لباس ويژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسئولين مدرسه براي عبور ايمن دانش‏آموزان از عرض سواره‏رو راه‏ها مأمور مي‏گردد.
 18 ـ پياده: شخصي غيرسوار كه بدون استفاده از هيچ نوع وسيله نقليه موتوري يا غيرموتوري حركت مي‏نمايد و يا مبادرت به جابه‏جايي كالسكه، چرخ دستي، جامه‏دان، سبدهاي چرخ‎دار و مانند آن مي‏نمايد.
 19 ـ پيـاده‏رو: بخـشي جـداشـده از خيابان كه در امتداد آن واقع‌شده و براي عبور و مرور پيادگان اختصاص يافته است.
 20ـ پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق.
 21 ـ ترافيك (شدآمد): آمدوشد وسايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راه‏ها.
 22ـ تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه به طور معمول در خطوط ريلي واقع در سطح سواره‏رو وسايل نقليه ديگر حركت مي‏نمايد.
 23 ـ تقاطع: محدوده‏اي است كه در آن دو يا چند مسير به صورت همسطح يا غيرهمسطح با يكديگر تلاقي مي‏كنند.
 24 ـ توقف: ايست وسيله‎نقليه در زمان طولاني بدون حضور راننده.
 25 ـ توقف‏سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارت‏هاي اعتباري يا روش‏هاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به‏خودرو مي‏دهد.
 26 ـ توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف وسيله‎نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.
 27 ـ توقيف گواهي‏نامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهي‏نامه رانندگي و محروم نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن.
 28 ـ جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرور.
 29 ـ جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر به طور معمول عريض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي مي‏گردد.
 30ـ جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا مؤسسات براي كاربرد شخصي ساخته‏اند و استفاده ديگران از آن منوط به اجازه مالك است.
 31 ـ جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي‎پيوندد و به‏طور معمول كم عرض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي مي‏شود.
 32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‏هايي است كه هنگام به كاربردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف به كار مي‏رود تا توجه لازم را به استفاده‏كنندگان از راه در پشت سر وسيله‏نقليه بدهد.
 33 ـ چراغ جانبي جلو (چراغ‏هاي كوچك جلو): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي‏دهد.
 34 ـ چراغ جانبي عقب (چراغ‏هاي كوچك عقب): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي‏دهد.
 35 ـ چراغ جانبي وسايل نقليه طويل: عبارت از چراغ‏هايي است كه در امتداد طول وسايل نقليه طويل به كار مي‏رود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغ‏ها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي‏باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسيله نقليه نصب مي‏شوند.
 36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا راه را به طرف عقب وسيله‎نقليه روشن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه وسيله‎نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي‏خواهد به عقب براند.
 37ـ چراغ رانندگي (نوربالا): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلوي وسيله‎نقليه را تا فاصله دور روشن مي‏كند.
 38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد.
 39ـ چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلو وسيله‎نقليه را در فاصله نزديك روشن مي‏كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي‏آيند و ديگر استفاده‏كنندگان از راه نخواهد شد.
 40ـ چراغ مه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل‏آسا و گرد وغبار و مانند آن به كار مي‏رود.
 41 ـ چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد.
 42 ـ حريم تقاطع: محدوده‏اي است در تقاطع راه‏ها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي‏يابد.
 43 ـ حق تقدم عبور: اولويت حق عبور وسيله‏نقليه‏اي نسبت به وسايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس.
 44ـ خط ايست: خط‏كشي عرضي است كه در ورودي تقاطع و به منظور تعيين مرز توقف وسايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي‏شود.
 45 ـ خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودروهاي ورودي به مسير اصلي يا خروجي از آن مي‏توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا واگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند.
 46 ـ خط عبور: بخشي از سواره‏رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون وسيله‎نقليه اختصاص يافته و با خط‏كشي حدود آن مشخص مي‏گردد. يك راه مي‏تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خط‏هاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره‏گذاري مي‏شوند.
 47ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسير ويژه دوچرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط‏كشي و يا رنگ حدود آن مشخص مي‏گردد.
 48 ـ خط كمكي: خط عبوري است كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي‏شود.
 49ـ خط ويژه: مسيري است كه به وسيله خط‏كشي با رنگ متفاوت از خطوط ديگر و يا علايم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرور يك يا چند نوع وسيله‎نقليه اختصاص دارد. 
 50 ـ خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قائم.
 51 ـ خودرو: هر نوع وسيله‎نقليه قابل حركت در راه‏ها كه نيروي محركه آن از موتور باشد، به استثناي وسايل نقليه ريل‏رو و عبارتند از:
 الف ـ سواري: خودرويي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر 6 نفر است.
 ب ـ سواري استيشن (سفري): نوعي خودروسواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است.
 پ ـ سواري‏‎كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‏دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين 10 تا 15 نفر باشد.
 ت ـ اتوبوس: هر نوع وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك‏راننده 27 نفر يا بيشتر باشد.
 ث ـ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيروي محركه آن به وسيله باتري يا نيروي برق تامين مي‏شود.
 ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل 27 نفر است.
 چ ـ ميني‏بوس: خودروي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين 16 تا 26 نفر مي‏باشد.
 ح ـ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاورزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‏زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله‏بند و غيره به كار مي‏رود.
 52 ـ خيابان: راه عبور و مرور در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از 6 متر باشد.
 53 ـ خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر عرض سواره روي آن بيشتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد.
 54 ـ خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر، عرض سواره روي آن كمتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت چپ راه ديگر قرارگرفته باشد.
 55 ـ دستگاه تهويه: به دستگاه‏هايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي‏شود كه هواي درون وسيله‎نقليه را جابه‏جا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد.
 56 ـ راننده: كسي كه هدايت وسيله‎نقليه موتوري و غيرموتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را به صورت واحد يا گله و رمه برعهده داشته باشد.
 57 ـ راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرور عموم اختصاص داده مي‏شود.
 58 ـ راه‏آهن: ريل‏هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و وسايل نقليه ريلي ديگر بر روي آن حركت مي‏كنند. 
 59 ـ راه عمومي: به راه‏هايي گفته مي‏شود كه براي عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار مي‏گيرد.
 60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.
 61 ـ سازنده وسايل نقليه: شخص يا مؤسسه يا كارخانه‏اي كه وسايل نقليه‏اي را كه مطابق آيين‏نامه بايد شماره‏گذاري شود مي‏سازد، يا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) مي‏نمايد.
 62 ـ ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه‌‌ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداري‏ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي ايجاد مي‏گردد.
 63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ‏ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي‏شود و در مورد منعكس‏كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي‏كند.
 64 ـ شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خط‏هاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري وسايل نقليه به كار مي‏رود.
 65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.
 66 ـ شماره وسيله‎نقليه: عدد يك يا چند رقمي و حروفي كه از طرف راهنمايي و رانندگي روي پلاك‏هاي ويژه منقوش و در عقب و جلوي وسيله‎نقليه نصب مي‏شود.
 67 ـ شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت وي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي‏گردد.
 68 ـ شيب (سربالايي ـ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير.
 69 ـ ظرفيت وسيله‎نقليه: وزن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تأييد وزارت صنايع و معادن براي وسيله‎نقليه تعيين گرديده است.
 70 ـ علايم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط‏كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت‏كننده، سوت و حركت دست و غيره كه به وسيله‎ مقامات صلاحيت‏دار براي كنترل و تنظيم عبور و مرور تعيين و به كار برده مي‏شود.
 71 ـ قطار شهري: نـوعي وسيله حمل ونقل عمومي است كه در شهرهـا و حومـه به جابه‏جايي مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‏هاي فلزي بر روي ريل حركت مي‏كند.
 72 ـ قطعات و قسمت‏هاي اصلي: كليه قسمت‏هاي اساسي وسيله نقليه شامل محور، موتور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آنها باعث تغيير مشخصات اساسي وسيله نقليه مي‏گردد.
 73 ـ كارت پارك: كارت يا برگه‏اي است كه با پرداخت پول تهيه مي‏گردد و به‏وسيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي‏شود.
 74 ـ كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و وسيله نقليه شماره‏گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك وسيله ‏نقليه تسليم مي‏گردد.
 75 ـ كاروان: كاروان يا خانه سيار وسيله‎نقليه غيرموتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بيشتر نباشد.
 76 ـ كلاه ايمني: كلاهي است كه راننده و سرنشين موتورسيكلت‏ها آن را براي محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالي ناشي از بروز سوانح به كار مي‏برند.
 77ـ كمربند ايمني: تسمه‏اي كه نيم‏تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي‏دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جداشدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمت‏هاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.
 78 ـ كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر 6 متر باشد.
 79 ـ گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راه‏ها، امتداد پياده‏روها، سواره‏روها، روگذرها يا زيرگذرها يا هر محل ديگري از سواره‏رو كه به وسيله خط‏كشي يا ميخكوبي يا علايم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است.
 80 ـ گواهي‏نامه بين‏المللي رانندگي: گواهي‏نامه‏اي است كه به اعتبار گواهي‏نامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‏ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي‏گردد و مدت اعتبار آن يك سال مي‏باشد.
 81 ـ گواهي‏نامه رانندگي (پروانه رانندگي): اجازه‏نامه براي رانندگي وسايل‏نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي‏شود.
 82 ـ مجوز رانندگي با وسايل نقليه عمومي: اعم است از پروانه تاكسيراني، بهره‏برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت‏دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با وسايل نقليه عمومي را به آنان مي‏دهد.
 83 ـ مرجع صلاحيت‏دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاه‎هاي مسئول كه به مـوجب قانون و يا تصويب هيئت وزيران در موردي خاص وظايف و مسئوليت‏هايي به‏عهده آنها گذاشته شده است.
 84 ـ مراكز فني مجاز: مراكزي كه به وسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني وابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني وسايل نقليه درون شهري و برون‏شهري ايجاد مي‏گردد.
 85 ـ راههاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. اين معابر ارتباط با راه‏هاي برون شهري را تأمين مي‏نمايند. راه‏هاي شرياني درجه يك براساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع‏ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسيم مي‏گردند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد.
 86 ـ راههاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي‏شود. راههاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راه‏‏هاي شهري را تشكيل مي‏دهند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد و عبارتند از: 
 الف ـ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي جمع و پخش‏كننده و بزرگراه‏ها را برقرار مي‏كند. در اين معابر فاصله‏هاي بين تقاطع‏ها نسبت به بزرگراه‏ها كمتر است.
 ب ـ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي محلي و خيابان‏هاي شرياني اصلي را برقرار مي‏كنند. در اين خيابان‏ها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد.
 87 ـ راههاي محلي: راه‏هايي هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها نيازهاي وسايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته مي‏شود و ارتباط بين كوچه‏ها و خيابان‏هاي شرياني فرعي را برقرار مي‏كنند.
 88 ـ معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايش‏هاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي وسيله نقليه.
 89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد وسايل نقليه در آنها به وسيله علايم خاص و يا اعلام قبلي مراجع صلاحيت‏دار ممنوع شده باشد.
 90 ـ منعكس‏كننده نور: عبارت از بازتاب كننده‎‏اي است كه حضور وسيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ وسيله نقليه ديگر به آن تابيده مي‏شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي‏دارد.
 91 ـ مواد خطرناك: هر نوع مواد راديو اكتيو، منفجره، محترقه، مايعات و جامدات آتش‏زا يا سمّي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله ويژه و فاضلاب و مانند آن.
 92 ـ موتورسيكلت: وسيله نقليه‏اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايدكار) يا بدون آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.
 93 ـ موتورسيكلت گازي (موتور گازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادوات پايي براي راندن باشد.
 94 ـ نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در وضعيت ظاهري و فني وسيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد.
 95 ـ واحد انتظامي: منظور واحدهاي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه به صورت پاسگاه‏ها و كلانتري‏ها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند.
 96 ـ وزن با بار: وزن وسيله نقليه به اضافه وزن بار آن.
 97 ـ وزن بارگيري شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و كاركنان و محمولات.
 98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسيله نقليه بدون راننده و مسافر و بار ولي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه به طور معمول وسيله نقليه همراه دارد.
 99 ـ وسيله نقليه: وسايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‏رود.
 100 ـ وسيله نقليه امدادي: وسيله ويژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش‏نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه به وسيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علايم ويژه مشخص مي‏شود.
 101 ‌ـ وسيله نقليه طويل (Long Vehicle): وسيله نقليه‏اي است كه طول آن بيش از 5/12 متر باشد.
 102 ـ وسيله نقليه عمراني: وسيله نقليه موتوري است كه ويژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي‏باشد و شامل بلدوزر، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است.
 103 ـ وسيله نقليه غيرموتوري: هر نوع وسيله نقليه‏اي كه نيروي محركه آن از موتور نباشد.
 104ـ وسيله نقليه فوق سنگين: انواع خودرو و ادوات مربوط است كه توانايي حمل محمولات وزين با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه‏هاي زير را داشته باشد:
طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر.
 105 ـ وسيله نقليه كشاورزي: به وسايل نقليه موتوري گفته مي‏شود كه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات ديگر و دنباله بندهاي كشاورزي را نيز جابه‏جا نموده و يا از نيروي محركه توليدي آنها براي انجام عمليات مختلف كشاورزي استفاده مي‏شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين‏هاي خودكششي ديگر در بخش كشاورزي است.
 106 ـ وسيـله نقـليه مركب: عـبارت اسـت از چند وسيله نقليه متصل به هم كه به عنوان واحد در راه حركت كنند.
 107ـ وسيله نقليه مفصل‏دار: وسيله‏ نقليه‏اي است كه شامل يك كشنده و يا وسيله‏نقليه موتوري و يك نيمه يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر 6/2 متر، طول حداكثر 35/18 متر، ارتفاع حداكثر 5/4 متر و وزن حداكثر 40 تن است.
 108ـ وسيله نقليه موتوري: هر نوع وسيله نقليه‎اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به كار مي‏رود كه به آن خودرو نيز گفته مي‏شود.

فصل دوم ـ شماره‏گذاري

 ماده 2 ‌ـ هر وسيله نقليه موتوري و غيرموتوري و يدك متصل كه در راه‏ها حركت مي‏كند و همچنين وسايل نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه‏اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است، مگر اين كه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشند. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودروهاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره‏گذاري جلوگيري به عمل خواهند آورد.
 تبصره 1 ـ تا زماني كه انجام عمليات شماره‏گذاري وسايل نقليه كشاورزي، صنعتي و عمراني به طور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته است و پس از آن، تردد اين وسايل براساس دستورالعملي كه به تأييد وزارتخانه‏هاي كشور و راه و ترابري مي‏رسد، انجام خواهد شد.
 تبصره 2 ـ خودروها و موتورسيكلت‏ها و دوچرخه‏هاي ساخت داخل و وارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگي‏هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‏عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.
 تبصره 3 ـ تشخيص انواع وسايل نقليه غيرموتوري كه بايد شماره‏گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي وجود داشته باشد.
 ماده 3 ـ مالك وسيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود و يا به وسيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين واحد شماره‏گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي‏گردد، مدارك لازم را ارايه نمايد. واحد شماره‏گذاري پس از بررسي آنها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي‏نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي‎پذيرد. چگونگي انجام شماره‏گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات پس از شماره‏گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد.
 تبصره 1 ـ انواع پلاك‏ها و ابعاد و رنگ‏هاي آنها براي وسايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد شده مشخص مي‏گردد.
 تبصره 2 ـ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت وسيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود.
 ماده 4 ـ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره‏گذاري خودداري مي‏نمايد:
 الف ـ در صورتي كه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعايت نشده باشد و يا اصالت وسيله‏نقليه هنگام بازديد به وسيله مأموران مربوط تأييد نگردد.
 ب ـ چنانچه مشخصات وسيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد.
 پ ـ اگر تخصيص شماره به نام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد.
 ت ـ چنانچه وسيله نقلـيه، علايـم و تجهـيزات پيش‏بيني شده در اين آيين‏نامه را نداشته باشد.
 ث ‌ـ هرگاه حقوق دولتي و عوارضي كه به طور قانوني به وسيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.
 ج ـ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي وسايل نقليه‏اي كه از تاريخ ساخت آنها دو سال سپري نشده است.
 ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، اوراق شدن و يا از بين رفتن وسيله نقليه، پلاك‏ها در واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز از روي وسيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي‏شود.
 تبصره ـ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك‏ها يا نماينده قانوني وي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر روي وسيله نقليه خريداري شده به واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد.
 ماده 6 ـ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ده روز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كدپستي خود را به طور كتبي به‏نزديكترين واحد شماره‏گذاري اعلام نمايند. مسئوليت‏هاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت به عهده مالك يا نماينده قانوني وي خواهد بود.
 ماده 7 ـ در صورتي كه وسيله نقليه از سوي مراجع صلاحيت‏دار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتب حداكثر ظرف پانزده روز از سوي مرجع مربوط و يا منتقل‏اليه يا نماينده قانوني وي به واحد شماره‏گذاري محل اعلام گردد.
 ماده 8 ـ چنانچه پلاك به نام شخص حقوقي باشد، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف 48 ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه، مراتب را به‏ نزديكترين واحد شماره‏گذاري به طور كتبي اعلام نمايد.
 ماده 9ـ در صورت فوت يا محجورشدن مالك وسيله نقليه، بر حسب مورد، نماينده قانوني وراث با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و يا وصي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت دو ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين واحد شماره‏گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از وسيله نقليه مراجعه نمايد.
 ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت شش ماه، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد وسيله نقليه، به منظور تغيير مالكيت و ثبت آن، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه نكردن در مهلت مقرر و سپري شدن مدت يادشده موجب خواهد شد پلاك‏هاي وسيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غيرمجاز تلقي شود.
 ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه‏اي، اطلاعات فوت‏شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قراردهد.
 ماده 12 ـ نصب پلاك بر روي وسيله نقليه به طريق زير انجام مي‏گيرد:
 الف ـ براي وسايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با وزن خالي بيش از 400 كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي‏شود.
 ب ـ بر روي وسايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك، آن هم در عقب وسيله نقليه نصب مي‏گردد.
 پ ـ بر روي يدك‏ها و نيمه‏يدك‏ها يك پلاك در عقب نصب مي‏گردد.
 ت ـ پلاك يا پلاك‏ها بايد در محل تعيين شده نصب شوند.
 ماده 13 ‌ـ به همراه يك زوج پلاك، پلاك سوم وسيله نقليه نيز به صورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تأييد او صادر و بر روي شيشه جلو يا عقب وسيلـه نقليه نصب مــي‏گردد. اين بـرچسب داراي اطلاعـات شمــاره پلاك، تـاريخ سپري شدن اعـتبار پلاك، كـد واحـد شمـاره‏گـذاري و شماره شناسايي وسيله نقليه (Vehicle Identification Number- Vin) مي‏باشد. پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ وسيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي‏نمايد.
 ماده 14 ـ در صورت مفقودشدن و يا سرقت پلاك، شماره پلاك يادشده از فهرست پلاك‏هاي فعال خارج و در فهرست پلاك‏هاي سرقتي و مفقودشده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك وسيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) اين آيين‏نامه صورت خواهد گرفت.
 تبصره ـ براي پلاكي كه زايل مي‏شود، بنا به درخواست مالك و با مراجعه به واحد شماره‏گذاري براساس دستورالعمل يادشده پلاك جديد صادر مي‏شود.
 ماده 15 ـ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك وسيله نقليه و ورود اطلاعات مالك (شماره ملي) و وسيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت وسيله نقليه را صادر و بر حسب مورد، به نشاني (كدپستي) مالك ارسال و يا به وي تسليم مي‌نمايد.
 ماده 16ـ هرگاه پلاك، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت وسيله نقليه مفقود و يا از بين برود مالك يا نماينده قانوني وي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد.
 ماده 17ـ سازندگان و فروشندگان وسايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال وسايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني وسيله نقليه بدون انجام تشريفات شماره‌گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك ويژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك ويژه و چگونگي ارائه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده 18ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند پلاك ويژه تحويلي به سازندگان يا فروشندگان وسايل نقليه را، به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده برخلاف مقررات پس بگيرد.
 ماده 19ـ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامي راهنمايي و رانندگي شماره‌گذاري نمايند.
 ماده 20ـ  هنگام نقل و انتقال مالكيت وسايل نقليه، متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارايه مي‌نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آنها، نسبت به فك پلاك منصوبه بر روي خودروي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدور شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه‌اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب به طور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي‌گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تأييد مراتب تنظيم سنـد در دفتـرخانه اسنـاد رسـمي كه بوسيـله پسـت سـفارشي يا رايـانه‌اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي‌شود، به خريدار تحويل مي‌گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قائم‌مقام قانوني آنها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند.
 تبصره ـ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب وزير كشور مي‌رسد.
 ماده 21ـ مالك وسيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هر يك از قطعات اصلي وسيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد.
 تبصره ـ وسايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي‌باشند.
 ماده 22ـ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ وسايل نقليه وارداتي پيش از شماره‌گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از واحدهاي شماره ‌گذاري مي‌باشد.
 ماده 23ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي وسيله نقليه‌اي مورد تصرف غيرقانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني وي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام نمايد.
 ماده 24ـ هرگاه پلاك به اشتباه بر روي وسيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك وسيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را بازگرداند.
 ماده 25ـ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند به تعداد وسايل نقليه ملكي خود مطابق ماده (3) پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هر يك از وسايل نقليه تابع مقررات اين آيين‌نامه خواهدبود.

فصل سوم ـ گواهي‌نامه رانندگي

 ماده 26ـ هر كس بخواهد با هر نوع وسيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهي نامه متناسب رانندگي با آن وسيله نقليه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي‌شود. 
 ماده 27ـ انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي به شرح جدول پيوست شماره (1) و توضيحات آن است، كه با شرايط زير از سوي راهنمايي و رانندگي صادر مي‌شود:
 الف ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت گازي يا موتور گازي (گواهي‌نامه الف ـ1)
 1ـ حداقل سن 15 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتور گازي.
 ب ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور تا 200 سي‌سي (گواهي‌نامه الف ـ2)
 1ـ حداقل سن 17 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتورسيكلت مربوط.
 پ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور بالاي 200 سي‌سي و سه چرخ با وزن تا 400 كيلوگرم (گواهي نامه الف ـ3)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ دارا بودن گواهي‌نامه موتورسيكلت تا 200 سي‌سي حجم موتور (الف ـ2) كه حداقل يك سال تمام از تاريخ صدور آن گذشته باشد.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ت ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (گواهي نامه ب ـ1)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي. 
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط، اين نوع گواهي نامه براي درخواست كنندگان در اولين مرحله با اعتبار موقت يك ساله صادر مي‌شود و در مدت ياد شده دارنده آن مكلف به رعايت محدوديت‌ها و شرايط ويژه‌اي مي‌باشد كه در صورت رعايت آنها و رعايت مقررات اين آيين نامه و مرتكب نشدن تخلف، به گواهي‌نامه رانندگي با اعتبار موضوع تبصره (6) اين ماده تبديل خواهد شد. شرايط و ضوابط مربوط به رانندگي با گواهي نامه موقت و نحوه تبديل آن، به موجب دستورالعملي است كه به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي و تصويب وزير كشور، مشخص و اعلام مي‌گردد.
 ث ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ب ـ 2)
 1ـ حداقل سن 21 سال تمام.
 2ـ سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ج ـ شرايط شركت درآزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ1)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 چ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ 2)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حـداقل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي‌نامه رانندگي (ب ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 ح ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ت ـ 1)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 خ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه (ت ـ 2)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقل دو سـال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 دـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سبك عمراني و كشاورزي
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ذـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سنگين عمراني و كشاورزي و وسايل نقليه فوق سنگين
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه رانندگي و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 در گواهي نامه‌هاي رانندگي ويژه، نوع وسيله نقليه‌اي كه دارنده مي‌تواند با آن رانندگي كند، قيد مي‌شود. براي رانندگي با وسايل نقليه‌ ويژه‌اي كه سرعت آنها از 30 كيلومتر در ساعت تجاوز مي‌كند، در شهرها و راه‌هاي عمومي، علاوه بر داشتن گواهي نامه ويژه، داشتن گواهي نامه (پ ـ 1) نيز ضروري است.
 تبصره 1ـ در كليه موارد بالا علاوه بر رعايت شرايط تعيين شده، ارائه گواهي طي دوره آموزش آيين نامه و مقررات راهنمايي و رانندگي و همچنين ارائه گواهي طي دوره كسب مهارت عملي رانندگي، از آموزشگاههاي رانندگي مجاز الزامي مي باشد. درخواست‌كنندگان يا دارندگان گواهي‌نامه‌هاي (ب، پ و ت) كه خواستار رانندگي با وسيله نقليه داراي يدك هستند، بايد آموزش‌هاي لازم را كسب نمايند. براي وسايل نقليه ويژه با توجه به كاربري مربوط، ارائه گواهي كسب مهارت عملكرد ويژه از مراكز مجاز يادشده الزامي است.
 تبصره2ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند در صورت لزوم آزمايش مجدد مقررات راهنمايي و رانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست‌كنندگان به عمل آورد. 
 تبصره 3ـ مراجع انجام معاينات پزشكي و همچنين ضوابط احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كنندگان و هرگونه تغيير در آن به پيشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي توسط كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌گردد. (پيوست شماره 2).
 تبصره 4ـ در كليه موارد بالا آزمون آيين نامه و مقـررات راهنـمايي و رانندگي به صورت نوشتاري و يا رايانه‌اي انجام مي‌گيرد.
 تبصره5 ـ مدت اعتبار انواع گواهي نامه رانندگي پنج سال است و پس از پايان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمي و رواني، براي دوره‌هاي پنج ساله تمديد مي‌گردد. براي افرادي كه سن آنها بيش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمي و رواني هر دو سال بررسي و احراز گردد.
 ماده 28ـ وضعيت ظاهري درخواست كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رواني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين شده به وسيله افسران كارشناس تطبيق داده مي‌شود و در صورت وجود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيروي انتظامي ارجاع مي‌گردد.
 ماده 29ـ درخواست كننده هرنوع گواهي‌نامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمايي و رانندگي اعلام مي‌شود به مراجع آگهي شده ارائه كند.
 ماده 30 ـ مندرجات گواهي نامه رانندگي شامل نوع و يا پايه و گروه گواهي‌نامه راننـدگي، مـدت اعتـبار، مشخصات راننده (كدملي)، نام واحـد صادر كنـنده، امضـاي صادر كننده، شماره مسلسل، تاريخ و شماره صدور، عكس درخواست كننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروري ديگر مي‌باشد.
 ماده 31ـ هرگاه درخواست كننده گواهي نامه رانندگي درآزمايش‌هاي مربوط موفق گردد، گواهي نامه رانندگي پس از رويت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد. دارنده گواهي‌نامه موظف است ظرف يك ماه پيش از پايان مهلت مقرر، براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهي نامه معادل به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهي نامه، ضمن دريافت گواهي سلامت جسمي و رواني از درخواست كننده، مي‌تواند آزمون‌هاي لازم را از وي به عمل آورد. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهي نامه رانندگان موظفند درصورتي كه تاريخ اعتبار آن سپري شده ‌باشد، گواهي نامه رانندگي را با ارائه رسيد اخذ و پس از اعمال قانون، گواهي نامه ياد شده را براي تمديد و يا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند. دارنده گواهي نامه موظف است حداكثر ظرف مدت يك ماه با مراجعه به واحد مربوط براي دريافت گواهي نامه رانندگي جديد اقدام نمايد.
 تبصره1ـ دارندگان گواهي نامه پايه بالاتر در گروه مربوط، مي‌توانند رانندگي وسايل نقليه موضوع گواهي‌نامه‌هاي پايه پايين‌تر، به جز پايه (الف، را انجام دهند.
 تبصره2ـ دستورالعمل نحوه زمانبندي و ضوابط چگونگي انجام آزمونها، تمديد اعتبار، تجديد آزمون در صورت مردود شدن درخواست كننده و نحوه و ميزان عوارض و ماليات مصوب قابل دريافت و نظاير آن از سوي راهنمايي و رانندگي تهيه و به اطلاع عموم رسانده مي‌شود.
 ماده 32ـ در صورتي كه دارنده گواهي‌نامه بخواهد براي دريافت گواهي نامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمون‌هاي مربوط شركت كند. پس از قبول شدن چنانچه گواهي نامه قبلي پيش نياز گواهي‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست كننده اخذ و گواهي نامه جديد صادر و به وي تحويل مي‌گردد.
 ماده 33ـ رانندگي با هر نوع تاكسي و وسايل نقليه عمومي در شهرها و وسايل نقليه عمومي جاده‌اي، علاوه بر گواهي‌نامه رانندگي متناسب، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعـاليت صـادره از سـوي وزارت راه و ترابري مي‌باشد.
 ماده 34ـ در صورتي كه گواهي نامه رانندگي مفقود شود يا از بين برود، دارنده آن مي‌تواند درخواست صدورالمثني نمايد. پس از احراز درستي ادعاي درخواست كننده، با دريافت مدارك لازم و گواهي سلامت جسمي و رواني درخواست كننده و با رعايت ضوابطي كه راهنمايي و رانندگي اعـلام مي‌نمايد، گواهي نامه المـثني صادر و به وي تسليم مي‌گردد.
 ماده 35ـ دارندگان گواهي نامه‌هاي معتبر خارجي (اعم از ايرانيان يا خارجيان) مي‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ايران رانندگي نمايند. ولي در صورت تمايل به ادامه رانندگي در ايران بايد پيش از سپري شدن مدت ياد شده گواهي نامه خارجي خود را به گواهي نامه ايراني تبديل نمايند.
 تبصره ـ دارندگان گواهي نامه رانندگي كشورهاي غير از متعاهدين كنوانسيونهاي 1968 وين (قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354ـ)، بايد ترجمه معتبر گواهي نامه را همراه داشته باشند.
 ماده 36ـ تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده از كشورهاي خارجي،كه گواهي نامه صادره از ايران در قلمرو سرزميني آنان براي رانندگي معتبر محسـوب مي‌شـود و يـا آن كشور از متـعاهدين كنـوانسيون‌هاي 1968 ويـن راجـع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علايم راه‌ها به شمار مي‌آيد، با رؤيت اصل گواهي‌نامه خارجي و با احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كننده صوت پذيرد. در موارد ديگر تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي با تاييد وزارت كشور صورت مي‌پذيرد.
 ماده 37ـ مأموران سياسي و كنسولي و اعضاي سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌توانند براي تبديل گواهي نامه‌هاي خود مدرك مندرج در ماده (35) را از طريق وزارت امور خارجه به راهنمايي و رانندگي ارسال دارند.
  ماده38ـ صدور گواهي نامه مجدد براي كساني كه گواهي نامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده‌باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط مي‌باشد و به وسيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهدشد.
 ماده39ـ راهنمايي و رانندگي موظف است در صورتي كه گواهي‌نامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهي‌‌نامه صحيح را صادر و به وي بازگرداند.
 ماده40ـ هرگاه دارنده گواهي‌نامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره(3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداكثر ظرف يك ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي دارنده گواهي نامه را براي انجام معاينات و آزمايش‌هاي ضروري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي‌نمايد. در صورتي كه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد، گواهي نامه از وي اخذ و گواهي نامه متناسب با شرايط جسماني وي تعيين و پس از صدور به وي تسليم مي‌شود و در صورت نداشتن صلاحيت رانندگي، گواهي نامه ابطال مي‌گردد.
 تبصره ـ در صورت كشف نقص عضو مؤثر، از سوي مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه، گواهي نامه رانندگي اخذ و تا زمان بررسي‌هاي پزشكي و اعلام امكان صدور گواهي نامه مجدد، دارنده گواهي نامه حق رانندگي ندارد.
 ماده 41ـ در صورتي كه راننده به علت تكرار ارتكاب تخلفات مهم وحادثه ساز در يك سال، حدّ نصاب نمره منفي را دريافت نمايد، گواهي‌نامه رانندگي وي به استناد قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب 1350 ـ ، ضبط يا ابطال خواهدشد.
 ماده 42ـ نحوه شرايط و مسئول صدور گواهي نامه راهبران انواع وسايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد.

فصل چهارم ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه

 ماده 43ـ رانندگي با وسيله نقليه‌اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسايل نقليه مكلفند وسايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده حاضر و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات وسيله نقليه در آن درج مي‌شود بايد بر سطـح دروني قسـمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر روي پلاك وسيله نقليه، برحسـب اعلام مراجـع مربوط، نصـب يـا قرار داده شود، به نحوي كه براي كنترل مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد.
 تبصره ـ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فني، مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد.
 ماده 44ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت، سلامت زيست محيطي، فني، تجهيزاتي و ايمني وسايل نقليه.
 ماده 45ـ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمت‌هايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، براساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگروهي با مسئوليت وزارت كشور و عضويت وزارتخانه‌هاي راه و ترابري، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي‌شود.
 تبصره ـ معاينه فني مي‌بايد به وسيله مهندسان يا كاردان‌هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت دار صورت پذيرد.
 ماده 46ـ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان واجد شرايط استفاده مي‌نمايند.
 ماده 47ـ دوره‌هاي معاينه فني انواع خودروها به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ انواع وسايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 ب ـ وسايل نقليه متعلق به دولت، نهادهاي عمومي غيردولتي مانند شهرداري‌ها، نيروهاي نظامي و انتظامي در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 پ ـ وسايل نقليه ديگر و موتورسيكلت‌ها در فاصله‌هاي شش ماهه يا بيشتر.
 تبصره ـ خودروهاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند.
 ماده 48ـ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني وجود ندارد رانندگان وسايل نقليه عمومي بايد براساس مفاد ماده (47) اين آيين نامه براي معاينه فني وسيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه وجود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صاحيت دار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند.
 ماده 49ـ مراكز مجاز معاينه فني براي وسايل نقليه‌اي كه سالم و بدون نقص فني تشخيص داده‌شوند، برگ معاينه فني صادر مي‌نمايند. چنانچه ضمن معاينه، وسيله نقليه‌اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي‌تواند وسيله نقليه را تا تاريـخي كه در برگ اجـازه نامه صـادر شده به وي تسليم مي‌گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد.
 تبصره ـ چنانچه وسيله نقليه‌اي بدون اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي‌شود.
 ماده50 ـ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدور برگ معاينه فني براساس دستوالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدور برگ معاينه ابطال مي‌گردد.
  ماده 51 ـ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني وجود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي‌توانند با تاييد كارگروه موضوع ماده (45) براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند.
 ماده 52 ـ برگ و برچسب‌هاي معاينه فني مورد استفاده در مراكز مجاز معاينه فني سراسر كشور براساس طرح نمونه مورد تاييد كارگروهي متشكل از سازمان شهرداري‌هاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي‌باشد.
  تبصره ـ برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي‌شود، در سراسر كشور معتبر است.
 ماده 53 ـ در مواردي كه حركت وسيله نقليه در راه‌هاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ، و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام مي‌شود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك و يا نماينده قانوني وي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد.

فصل پنجم ـ تجهيزات

 بخش اول ـ تجهيزات وسايل نقليه موتوري
 ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسيله نقليه‌اي را كه لوازم و تجهيزات ياد شده در مقررات و روش اجرايي تأييد نوع وسايل نقليه موتوري و تريلرهاي آنها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راه‌هاي عمومي برانند و يا اين گونه وسايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت وجود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي‌باشد.
 ماده55 ـ كليه وسايل نقليه و يدك‌كش‌ها و تراكتورهاي باركش حداقل بايد داراي چراغ‌هايي به شرح زير باشند:
 الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالا و پايين در دو طرف جلو.
 ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت جلو.
 پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نورقرمز براي تشخيص عرض عقب وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت عقب.
 ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف (چراغ ترمز) در عقب وسيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متري ديده شود.
 ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك. نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله25 متري كافي باشد.
 ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد براي نشان دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). اين چراغ‌ها بايد به طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده كنندگان از راه فراهم ننمايد. 
 چ ـ دو چراغ راهنماي الكتريكي يا الكترونيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دوتاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در دو طرف عقب براي اعلام قصد گردش به چپ يا به راست و يا تغيير خط حركت. نور اين چراغ‌ها در روز بايد از فاصله 35متري قابل ديدن باشد. 
 ح ـ يدك و نيمه يدك‌هاي متصل بايد داراي چراغ‌هاي مندرج در بندهاي (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنماي عقب موضوع بند (چ) اين ماده باشند. اگر وسيله نقليه‌اي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ‌هاي يادشده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد. 
 خ ـ دو چراغ چشمك زن درجلو و دو چراغ چشمك زن در عقب كه به طور هم‌زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به رانندگان ديگر به كاربرده مي‌شوند.
 تبصره 1ـ به كار بردن چراغ‌هاي جانبي در وسايل نقليه طويل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامي است.
 تبصره 2ـ وسايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آيين نامه توليد مي‌شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.
 ماده 56 ـ نور چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري ديده شود. نور چراغ‌هاي راهنما و ايست نبايستي خيره كننده باشد.
 ماده 57 ـ سامانه روشنايي چراغ‌هاي وسيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر وقت راننده چراغ‌هاي جلو و يا چراغ‌هاي كمكي را روشن نمايد چراغ‌هاي عقب نيز همزمان روشن شود.
 ماده 58 ـ ارتفاع چراغ‌هاي جلو نبايد از 135 سانتيمتر بيشتر و از 70 سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع چراغ‌هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از 50 سانتيمتر كمتر باشد.
 ماده 59 ـ چراغ‌هاي بزرگ جلو بايد داراي وسيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پايين به ترتيب زير عوض كنند:
 الف ـ نور بالا (چراغ رانندگي) بايد طوري تنظيم گردد كه به وسيله آن وجود اشخاص يا اشيا از فاصله 150متري تشخيص داده شود.
 ب ـ نور پايين (چراغ عبور) بايد به نحوي تنظيم شود كه به وسيله آن اشخاص يا اشيا از فاصله 35 متري مشخص شوند.
 ماده 60 ـ كليه وسايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي ويژه بايد در مرتفع‌ترين نقطه خود داراي چراغ خطر گردان همراه با آژير كه توليد صداي مشخص نمايد، باشند. نور اين چراغ‌ها بايد هنگام روشن بودن از فاصله 150 متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي‌رسد.
 ماده 61 ـ داشتن تجهيزات زير براي وسايل نقليه مجاز است:
 الف ـ دو عدد چراغ ويژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ‌ها نبايد از يك متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ‌ها بايد طوري تنظيم گردد كه درطول 10متر، از سطح افقي محل نصب چراغ بالاترنيايد. هنگام به كاربردن چراغ‌هاي مه بايد از نور پايين چراغ‌هاي بزرگ نيز استفاده شود. 
 ب ـ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از 5/1 متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ‌ها در صورت لزوم مي‌توانند همراه با چراغ‌هاي بزرگ جلو به كار روند.
 پ ـ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد روي گلگير و يا دو طرف سپر كه خيره كننده نباشد.
 ت ـ چراغ‌هاي كوچك اضافي در جلو با نور سفيد يا زرد و در عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متري ديده شوند.
 ماده62 ـ تمام وسايل نقليه موتوري و انواع يدك‌ها و نيمه يدك‌ها كه در جاده‌هاي عمومي عبور مي‌نمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور) به رنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته‌باشند. هرگاه نور تاب‌هايي در سمت جلو نصب شوند بايد رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بيشتر از 5/1 متر و كمتر از 60سانتيمتر نخواهد بود؛ مگر آنكه بلندي خود وسيله نقليه از كف زمين كمتر از 60سانتيمتر باشد. نورتاب‌هاي عقب يدك‌هاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد ياد شده بايد نورتاب‌ها به طور كامل قابل ديدن بوده و صفحه‌هاي آنها داراي اندازه و ويژگي‌هايي باشد كه هنگام شب در مقابل نور چراغ‌هاي وسايل نقليه ديگر از فاصله 150 متري به طور كامل ديده شود.
 ماده 63 ـ هرگونه وسيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه به راحتي بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به كاربرد. اين ترمزها بايد قادر باشند وظايف سه‌گانه ترمز را به شرح زير انجام دهند:
 الف ـ ترمز پايي بايد بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل مي‌كند و در سربالايي و يا سرازيري كه حركت مي‌نمايد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد.
 ب ـ ترمز دستي بايد بتواند وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مي‌نمايد، در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد. در وسايل نقليه‌اي كه كمك ترمز و يا ترمز موتور پيش‌بيني شده است، اين گونه ترمزها بايد در فاصله مناسبي حتي در صورت پايي بودن بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در نهايت متوقف سازد.
 ماده 64 ـ ترمز پايي بايد روي تمام چرخ‌هاي وسيله نقليه مؤثر بوده و عمل نمايد. با وجود اين اگر وسيله نقليه داراي بيش از دو محور باشد مي‌توان اجازه داد كه روي چرخ‌هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل روي يكي از چرخ‌هاي هر طرف مقطع طولي وسيله نقليه عمل نمايند.
 ماده 65 ـ ترمزهاي يدك‌ها به استثناي يدك سبك بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه باشد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف سازد.
 ب ـ ترمز دستي كه قادر باشد وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز كننده آن با وسيله‌اي كه تنها مكانيكي بوده، مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك‌هايي كه نمي‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتي، آن را از وسيله نقليه كشنده جدا نمود، به كاربرده نمي‌شود، مشروط به اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار مي‌ر‌ود براي وسيله نقليه مركب مؤثر باشد.
 پ ـ تجهيزاتي كه وظيفه ترمز پايي و ترمز دستي را انجام مي‌دهند مي‌توانند داراي اجزاي مشتركي باشند.
 ت ـ ترمز پايي بايد روي كليه چرخ‌هاي يدك عمل نمايد.
 ث ـ ترمز پايي يدك بايد به وسيله ترمزپايي وسيله نقليه كشنده مورد عمل قرار گيرد. در هر حال اگر حداكثر وزن مجاز يدك از 3500 كيلوگرم تجاوز ننمايد، مي‌توان ترمزها را طوري ترتيب داد كه با كم شدن فاصله بين يدك در حال حركت و وسيله نقليه كشنده عمل نمايند.
 ج ـ ترمز پايي و ترمز دستي بايد روي سطوح ترمز كننده‌اي، كه به طور دايم با كمك اجزايي با نيروي كافي به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمايند.
 چ ـ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره شدن وسايل اتصال با يدك در حال حركت، يدك به طور خودكار توقف نمايد.
 ماده 66 ـ كليه وسايل نقليه موتوري توليدي و يا وارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند.
  ماده67 ـ راننـدگي با وسـايل نقليه‌اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد شده در اين آيين نامه نباشد، ممنوع است.
 ماده 68 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد حداقل به يك وسيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين گونه تجهيزات بايد توليد صداي مداوم و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. ولي وسايل نقليه‌اي كه داراي حق تقدم عبور مي‌باشند (وسايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي‌توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين ويژگي‌ها نباشد براي استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنين وسايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برون شهري نيز مي‌توانند وسايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرون شهرها و مناطق غير مسكوني استفاده نمايند.
 ماده 69 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خروجي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خروج صداي ناهنجار در بيرون وسيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درون وسيله نقليه گردد.
 ماده 70ـ روي چرخ‌هاي وسايل نقليه يا كنار آنها نبايد اجسام اضافي و زائد مانند ميخ و پيچ بلند يا هر شيئي كه از سطح بيروني چرخ‌ها تجاوز كند وجود داشته باشد، مگر آنكه درتراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد. 
 ماده 71ـ كليه وسايل نقليه، شب‌ها هنگام حركت در جاده‌ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شبرنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمايند.
 ماده 72ـ وسايل نقليه‌اي كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند ضمن رعايت مفاد آيين‌نامه حمل مواد خطرناك، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين‌گونه وسايل نقليه ممنوع است. به علاوه بايد داراي دستگاه پمپ آتش‌نشاني آماده به كار باشند. اين پمپ‌ها بايد در محل‌هايي نصب شوند كه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.
 ماده 73ـ به منظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيروني آخرين محور انواع وسايل نقليه به ويژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است.
 بخش دوم ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده 74ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه بايد براساس استاندارد مورد تاييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بوده و از نظر عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. 
 ماده 75ـ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آنها حداقل روي چرخ عقب و يا همه چرخ‌ها و ديگري روي چرخ جلو و يا همه چرخ‌ها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايد كار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضروري نمي‌باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي‌باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و به طور مؤثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلت‌هاي سه چرخ كه چرخ‌هاي آنها در ارتباط با محور طولي وسط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمزدستي همانند وسايل نقليه موتوري ديگر باشند.
 ماده 76ـ موتورسيكلت‌ها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما درجلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نور تاب قرمز در عقب باشند.
 ماده 77ـ دوچرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد:
 الف ـ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت 15 متري جلوي آن را به قدر كافي روشن سازد.
 ب ـ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله 150 متري ديده شود.
 پ ـ يك نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور وسايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله 20متري منعكس نمايد.
 ت ـ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله 30 متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگ‌هاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دوچرخه‌ها ممنوع است.
 ث ـ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد.

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

 ماده78ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفيت وسيله نقليه بر طبق مشخصات (كاتالوگ) به وسيله كارخانه سازنده كه به تاييد وزارت صنايع و معادن مي‌رسد تعيين مي‌گردد. در هر حال حداكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاوز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي‌باشد.
 ماده79ـ ظرفيت، ابعاد و وزن‌هاي مجاز وسايل نقليه باري و مسافري در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابري و در شهرها تابع مقررات وزارت كشور مي‌باشد. اين مقررات در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه ذكر گرديده‌است.
 ماده80 ـ وسايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي‌نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درون اتاق به اطراف تجاوز نمايد، حمل نمايند.
 ماده81 ـ مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پروانه ويژه‌اي كه حاوي مشخصات و ظرفيت وسيله نقليه حمل كننده و وزن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پروانه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.
 ماده82 ـ وسايل نقليه‌اي كه در حدود ضوابط مندرج در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه حمل بار مي‌كنند بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند به طوري كه از فاصله 150متري دو طرف و عقب وسيله نقليه ديده شود.
 ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگي كه سطح هريك حداقل نيم متر مربع باشد در انتهاي بار آويزان كنند به نحوي كه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150متري بينند.
 پ ـ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغ‌ها و يا موجب خطر براي ديگران باشد.
 ماده83 ـ نصب مخزن (باك) اضافي و يا غير استاندارد براي مصرف سوخت وسايل نقليه عمومي باربري و مسافربري ممنوع است و همچنين حمل مواد خطرناك در جاده‌ها تنها با وسايل نقليه ويژه و با رعايت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از وزارت راه و ترابري دريافت نمايند.
 تبصره ـ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از وسايل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفري (پيك‌نيكي)، بخاري و مانند آن در وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده84 ـ موسسات بايد بارهاي وسايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچگونه خطر جابه‌جايي يا افتادن يا ريزش كردن يا باز شدن و يا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور كامل ثابت باشد. در هر حال راننده نيز مكلف است پس از اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن، وسيله نقليه را به حركت درآورد.
 ماده85 ـ يدك يا هر نوع وسيله نقليه‌اي كه با وسيله نقليه ديگري كشيده مي‌شود بايد با وسايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك‌كشي با كاهش سرعت وسيله نقليه كشنده فاصله اوليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسيله نقليه‌اي كه كشيده مي‌شود بايد يك نفر راننده داراي پروانه مجاز رانندگي هدايت آن را به عهده گيرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه كنترل نمايد. وسايل نقليه‌اي كه به وسيله جرثقيل با جداكردن محور يا محورهايي از زمين كشيده مي‌شود، از شرط داشتن راننده مستثني هستند.
 ماده86 ـ وسايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته‌باشد. رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحيت‌دار، وسيله نقليه را براي توزين به روي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقرر بارگيري شده‌است بار اضافي تخليه مي‌شود. در اين صورت مسئوليت انبار كردن و حفظ آن به عهده مالك و راننده است. ادامه مسير وسيله نقليه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابري و يا شهرداري است.

بخش دوم آيين‌نامه راهنمائی و رانندگی